Sàn DEX (Decentralized Exchange) là gì?

Trước khi tìm hiểu về các sàn giao dịch phi tập trung, mình sẽ bắt đầu với các sàn giao dịch tập trung. Sàn giao dịch tập trung bao gồm Binance, Kucoin, FTX, Coinbase.   Các sàn này hoạt động dựa trên sổ lệnh. 

Để mua crypto, các bạn sẽ gửi fiat money (tiền thật) vào sàn, đặt giá mua và giá bán một lượng crypto. Lệnh mua, lệnh bán của các bạn sẽ được submit lên sổ lệnh. Các sàn sẽ có nhiệm vụ quét sổ lệnh, nếu giá mua của bạn khớp với bên bán, bạn sẽ nhận được crypto còn người bán sẽ nhận được tiền. Nếu không có lệnh khớp, bạn sẽ phải chờ để tìm được lệnh khớp hoặc bạn sẽ phải thay đổi giá mua/bán của mình.  

Đối với các sàn giao dịch phi tập trung, sổ lệnh đã được thay thế bằng Hợp đồng thông minh (Smart contract). Smart Contract đưa ra các điều khoản thỏa thuận được viết bằng ngôn ngữ lập trình dựa trên công nghệ Blockchain, hoàn toàn tự động mà không phải phụ thuộc vào bên trung gian.

 

Có 3 điểm bạn cần chú ý về sàn giao dịch phi tập trung

• Sàn không chấp nhận fiat money (tiền thật) để giao dịch. Thay vào đó, các bạn chỉ có thể thực hiện hoán đổi bằng các cái đồng coin. Như vậy, muốn mua bán trong các sàn giao dịch phi tập trung, các bạn phải có coin sẵn 
• Sàn không lưu trữ coin. Vậy nên, sau khi hoán đổi trên sàn, bạn phải chuyển coin về ví
• Bạn chỉ có thể trao đổi coin trong cùng một mạng lưới, ví dụ mạng lưới Ethereum, mạng lưới BNB. Còn để trao đổi các cái đồng coin ở khác mạng lưới thì các bạn cần phải làm thêm một thao tác nữa, mình sẽ giới thiệu kỹ hơn ở một bài blog khác nha.

Tổng kết lại, bạn cần nhớ 3 điểm về sàn giao dịch phi tập trung mình tóm tắt dưới đây

Sàn DEX hoạt động như thế nào?

Các sàn giao dịch tập trung được ví như là “chợ mở”, vậy nên giá của các đồng coin được quyết định bởi số lượng người mua, người bán. Còn ở các sàn giao dịch phi tập trung, giá của các đồng coin được quyết định bởi lượng cung-cầu của Bể thanh khoản (liquidity pool)

Để giải thích bể thanh khoản là gì, mình có một ví dụ như sau. 

Trong mạng lưới Ethereum, với 3 loại token: ETH, USDT, LINK sẽ tương ứng với 3 bể bên dưới. Nếu mình muốn đổi $100 ETH để lấy LINK, giá của LINK mình nhận về là bao nhiêu dollar? Giả sử 1 LINK = 1 ETH = $1

Trong hợp đồng thông minh, một chuỗi thuật toán quy định cách xác định mức giá hoán đổi của hai loại token, hiện tại thuật toán phổ biến nhất trong thị trường DEX là: X * Y = Z

• X là giá trị của token A
• Y là giá trị của token B
• Z là tổng giá trị của bể (không thay đổi)

⇒ Nếu trong bể hiện có 500 LINK, 500 ETH thì giá trị của bể thanh khoản = $500 LINK * $500 ETH= $250,000 = Z

Khi mình bỏ thêm vào bể $100 ETH, giá trị của ETH sẽ tăng lên $600 dẫn đến giá trị của LINK sẽ giảm. $LINK =  $250,000/ $600 ETH = $417 LINK

Vậy giá trị LINK hoán đổi với $100 ETH = $500 LINK – $417 LINK = $83 LINK

Theo quy luật cung-cầu của Bể thanh khoản, khi số lượng ETH tăng thì giá trị của ETH sẽ giảm, lúc này tỉ lệ 1 ETH = 0,83 LINK thôi, không còn 1 ETH = 1 LINK nữa

Một số lưu ý khi bạn tìm hiểu về sàn giao dịch phi tập trung:

1. Bể thanh khoản được tạo ra bởi những cái người cung cấp thanh khoản (liquidity provider). Người cung cấp sẽ đổ coin của họ vào bể và quy định tỷ lệ ban đầu của 2 token này.
2. Bạn sẽ phải tốn một khoản phí khi trao đổi token, phí này sẽ thuộc về những người cung cấp thanh khoản. Không có một tổ chức hay cá nhân nào có thể can thiệp vào hoạt động của sàn giao dịch phi tập trung này.
3. Khi phát hiện được sự chênh lệch giá giữa thị trường bên ngoài và các bể thanh khoản thì những người kinh doanh chênh lệch giá (arbitrage trader) sẽ thu được lợi nhuận. Điều này dẫn đến giá của bể thanh khoản phản ánh tương đối giá của thị trường bên ngoài.

Tại sao phải quan tâm đến sàn DEX?

Ưu điểm

• Sàn giao dịch phi tập trung loại bỏ bên trung gian, loại bỏ những cá nhân/tổ chức kiểm soát quá trình giao dịch và tài sản của các bạn
• Tính ưu việt: hoạt động dựa vào máy móc, tối ưu hóa các bước nên tốc độ trao đổi nhanh hơn, chi phí giao dịch rẻ hơn và công bằng đối với người cung cấp thanh khoản
• Mọi giao dịch của các bạn hoàn toàn ẩn danh, bạn không cần phải KYC hay cung cấp thông tin cá nhân của mình như các sàn giao dịch tập trung khác

Nhược điểm

• Vì không được kiểm soát bởi một cá nhân/ tổ chức nào, các sàn cũng sẽ không có team hỗ trợ người sử dụng. Bạn sẽ gặp khó khăn hơn trong lúc trao đổi token  
• Bạn phải tự chuẩn bị ví để chứa coin
• Mức giá trong bể có thể mất cân bằng, cao vô lý so với giá của thị trường

Các dự án sàn giao dịch phi tập trung đáng chú ý ở thị trường hiện nay

Thị phần của các sàn giao dịch phi tập trung trên thị trường hiện chiếm chưa tới 1%. Đây có thể là cơ hội để nhiều sàn mở rộng phát triển trong tương lai sắp tới. Một số sàn giao dịch phi tập trung đáng chú ý ở thị trường hiện nay:

• Uniswap
• Pancakewap
• DODO
• dYdX

Bạn có thể tìm hiểu thêm về những dự án sàn giao dịch phi tập trung nổi trội trên thị trường trên Coinmarketcap nhé!